Steentjes voor twee broers: ‘De oorlog bleef voelbaar’

ZEIST Itos en Fred Hoogendoorn woonden in de oorlogsjaren met hun ouders aan de Professor Lorentzlaan 167. Ze waren actief in het verzet en zijn in 1944 opgepakt en gedeporteerd. Fred heeft de oorlog niet overleefd. Itos keerde getraumatiseerd terug uit Sachsenhausen. Twee steentjes voor hun ouderlijk huis herinneren nu aan hun verhaal, zodat het niet vergeten wordt.

Karin Hoogendoorn, dochter van Itos en Jan Willem Hoogendoorn, de broer van Itos en Fred, onthulden ze donderdag 22 december, samen met wethouder Walter van Dijk. 

SACHSENHAUSEN Nog maar 17 jaar was Fred, en Itos twee jaar ouder, toen hun huis op 22 augustus 1944 werd omsingeld door de Sicherheitsdienst. Ze werden meegenomen en op transport gezet naar Sachsenhausen. 

ILLEGAAL NIEUWSBLAADJE De jongens waren betrokken geraakt bij het verzet. Fred fotografeerde graag en werkte mee aan het vervalsen van officiële documenten. Itos hielp bij het in brand steken van een clubhuis van de NSB-jeugd en saboteerde een benzinestation. Hij werkte ook mee aan een illegaal nieuwsblaadje, dat hij stencilde, en hij was een luisterpost. 

OVERLEDEN Itos werd bevrijd uit Sachsenhausen op 22 april 1945. Later bleek dat Fred enkele dagen daarvoor in een kamp in Politz overleden was. 

KAMPSYNDROOM Itos Hoogendoorn leed na de oorlog aan een kampsyndroom. Zijn dochter Karin vertelde in een aangrijpende toespraak over de impact die zijn ervaringen ook op zijn kinderen had. ,,Mijn vader kon het verhaal niet vertellen aan zijn kinderen. Maar het was wel steeds voelbaar.’’ 

KERSTONTBIJT Ze vertelde over een kerstontbijt, dat ze met haar broertje als verrassing maakte. Toen haar vader de tomaten bij het ontbijtje zag, vertrok zijn gezicht. ,,Er stonden tranen in zijn ogen... hij was duidelijk geschokt. Voor ons kinderen onbegrijpelijk op dat moment.’’ 

TRAUMATISCHE ERVARING Later vertelde haar moeder dat hij ,,in het kamp op appel moest staan bij een kerstboom waaraan mensen waren opgehangen. Hij had vlak tevoren een tomaat in zijn mond gestopt, die hij te pakken had gekregen, en mocht niet laten merken dat hij iets in zijn mond had. Dat zou fataal kunnen zijn. Het zien van de tomaat met kerst bracht die traumatische ervaring weer naar boven.’’ 

BLIJVEND GETUIGEN Mevrouw Hoogendoorn is blij met de gedenkstenen. ,Ze getuigen van het oorlogsverleden van vele families. Achter iedere steen schuilt een verhaal wat gehoord en gezien moet worden’’.