Willem Adriaan kocht ruïne van Slot voor 5000 gulden

In 1686 kwam het hoofdgebouw van het nu bestaande Slot Zeist in Zeist gereed. Opdrachtgever was Graaf Willem Adriaan van Nassau, heer van Odijk, vrijheer van Zeist. Hij zette met de bouw van het Slot Zeist voorgoed op de kaart en is aan de beurt in deze aflevering van Hoog bezoek in Zeist.

door Maarten Bos

Zeist - Architect van het Slot was Jacob Roman. De bouwmeesters volgden de in die tijd toonaangevende Franse Barokstijl. Rond het Slot kwamen uitgebreide tuinen te liggen. Deze werden aangelegd door Daniel Marot, een bewonderaar van de Franse tuinarchitect André le Nôtre, die verantwoordelijk is voor de aanleg van de tuinen van de kastelen Vaux-le-Vicomte, Versailles, Chantilly, Marly, Fontainebleau en Rambouillet in de omgeving van Parijs. Alles werd met rechte lijnen aangelegd volgens de toen geldende symmetrische eisen.

Voltooiing in 1686

Slot Zeist werd in 1686 voltooid. De bijgebouwen waren al in 1677 gereed. In veel opzichten werden het slot en de parken een navolging van het beroemde paleis van Versailles vlakbij Parijs, dat de Franse koning Louis XIV, de Zonnekoning, heeft laten bouwen. De tuinen bestaan niet meer maar de aanleg van zowel het slot als de tuinen bepaalde wel de planologie van Zeist, tot zelfs op de dag van vandaag. De Slotlaan heeft er zijn vorm aan te danken. Alles bij elkaar is Zeist door deze 17de-eeuwse architectuur een voor Nederland unieke plaats geworden. Vermeldenswaard is nog dat in Slot Zeist voor het eerst schuifvensters werden gebruikt en dat het trappenhuis net als dat van Versailles niet centraal in het gebouw ligt.
Over Willem Adriaan valt nog heel wat te vertellen. Hij was een groot diplomaat. Hij was erbij toen de Republiek in 1672 in Zeist onderhandelde met de daar toen gelegerde Franse koning Louis XIV. Bij de Vrede van Nijmegen in 1678 was hij gevolmachtigde. In 1677 kocht Willem Adriaan de nog bestaande ruïne van Slot Zeist van de Staten van Utrecht voor 5000 gulden. Hij werd geboren in 1633 en overleed in 1705. Hij ligt begraven in Oudekerk. Hij was een gunsteling van Koning-Stadhouder Willem III. Het belang van deze graaf voor Zeist was groot. Veelzeggend is dat het dorp zes weken lang rouwde na zijn dood. Daartoe werden de klokken van de Oude Kerk in die periode tweemaal daags geluid. Zeist bestond in die dagen alleen uit de Oude Kerk en de huizen in de Dorpsstraat.
Graaf Willem Adriaan van Nassau, een groot Nederlander en via zijn creatie Slot Zeist de schepper van een voor Nederland uniek staaltje van architectuur. Of zoals Claes Bruyn in 1713 het al verwoordde: ‘Wij zijn te Zeist; ik zie ’t aan het vorstelijk gebouw van de Heer van Odijk’.

Belangrijkste bron bij het schrijven van dit bericht was Zeistenaar en royaltykenner Anne Louis Cammenga. Met hem werd een interview afgenomen.