‘Zuivere staal van de neogotiek’

Straatnamen en meer: de Oude Kerk in Zeist

In de serie over straatnamen en andere bezienswaardigheden in Zeist deze keer de Oude Kerk aan de 1e Dorpsstraat.

door Maarten Bos

Anne Louis Cammenga vertelt: “De Oude Kerk aan de 1e Dorpsstraat is de oudste kerk en ongetwijfeld ook het oudste gebouw in Zeist. De toren heeft de Franse Koning Louis XIV, de Zonnekoning, in 1672 nog voorbij ‘zien’ rijden.”

De kerk is gelegen op een verhoging. Het betreft een van de meest vooruitgeschoven zandheuvels uit de ijstijd. Eind twaalfde eeuw is een Romaanse kerk gebouwd, die werd opgetrokken uit tufsteen. De toren is gepleisterd in portlandcement. Het schip was oorspronkelijk gepleisterd, maar heeft nu baksteenwerk

De kerk is uitwendig versierd met balustrades en pinakels. De zware toren is gebouwd in de trant van de perpendicular-gotiek en is bekroond door een omgang met kantelen en een korte spits.

TE KLEIN

In de negentiende eeuw werd de kerk te klein. Door de komst van veel bezitters van buitenplaatsen ontstond er een gebrek aan voldoende zitplaatsen. Omdat de oude kerk bovendien nogal bouwvallig was, besloot men een nieuwe grotere kerk te bouwen. De bouwkosten kwamen in totaal op ruim 24.000 gulden. In 1843 werd het nieuwe kerkgebouw in gebruik genomen. Tijdens de bouw mochten de kerkdiensten in de kerk van de Broedergemeente plaats vinden.

Op de verdieping van de koorzijde bevindt zich het orgel in neogotische stijl uit 1843 van de firma J. Bätz uit Utrecht. Kunsthistoricus Remmert van Luttervelt (1916-1963) beschreef de kerk in 1949 als ‘één van de zuiverste stalen van de neogotiek naar Engelschen trant, die ons land bezit’.