‘[Kudde moet Stroese Heide] kunnen behappen’

2 augustus 2020 om 20:42

Het blijft een fascinerend schouwspel, om bordercollies in actie te zien. De honden doen niets liever dan driehonderd schapen de goede kant op dirigeren. In opdracht van de herder natuurlijk en sinds 1 juni voor het eerst op de Stroese Heide. ,,Iedereen vindt het fantastisch”, zegt schaapsherder Willo Schellekens (54).

De mensen uit de buurt zijn allemaal al geweest om een praatje te maken. Ze hebben er jaren op gewacht, dat is zo leuk om te horen. Ik had die positiviteit wel verwacht, maar niet dat men zó enthousiast zou zijn. Ook de boswachters die er jaren voor hebben gepleit”, voegt Gert van de Bor (54) toe.

De Kootwijkerbroeker is eigenaar van het bedrijf Grazerie Landschapsbeheer. Met schapen voert hij nu alweer tien jaar begrazingswerk uit voor diverse opdrachtgevers. Op de Stroese Heide is dat Staatsbosbeheer (SBB), terwijl hij er op de dijken langs de Eem bij Amersfoort ook voor zorgt dat het gras kort blijft. ,,Daar loop ik nu zelf iedere dag. We laten bovendien schapen grazen op het ruige terrein van golfbanen”, legt Gert uit.

Hij is zelf schaapherder en werkt veel samen met andere herders die hij als zzp’ers in dienst heeft: Arend uit Scheveningen, Jeroen uit Apeldoorn, Wim uit Oss, Pim uit Tilburg en Willo uit Boxtel. De laatste heeft vanaf het begin een contract bij De Grazerie en leidt sinds juni vooral de schapen over de Stroese Heide.

FLUITJE Gert is vanouds melkveehouder, maar hij wilde niet 'groter' worden. ,,Toen kwam dit werk met schapen op mijn pad, want Erik Verstappen verkocht zijn bedrijf. Dus ben ik daar in gesprongen. Sinds twee jaar ben ik helemaal met het melkvee gestopt”, legt Gert uit.

Willo is al zestien jaar schaapherder. Hij pakte deze draad op toen hij een bordercollie kocht. ,,Ik wilde eerst behendigheid met hem gaan oefenen. Toen hij een jaar oud was, gingen we trainen bij de schapen en dat ging zo goed dat ik schaapherder ben geworden.”

Er hangt een fluitje om zijn nek en de honden Joe en Jiss weten precies welke toon bij links, rechts, aanlopen of stoppen hoort. ,,Met die signalen kun je alle kanten op. Met aanlopen gaat hij recht voor de kudde duwen. Normaliter loop ik zelf vooruit en komt de kudde achter mij aan, terwijl de hond aan de achterkant stuurt”, verklaart Willo. Hij heeft ook nog twee andere honden tot zijn beschikking: Spot en zijn jongste aanwinst Gil. Specifieke instructies geeft hij zijn honden in het Engels, omdat dit wereldwijd de voertaal is om bordercollies te instrueren en te trainen. ,,Stay there!”, roept de herder, waarna de hond direct plat op de grond gaat liggen. De meeste honden komen dan ook uit Engeland en Ierland. ,,Ze worden allemaal hetzelfde getraind, dat is gewoon makkelijk.”

De Brabander liep voorheen vooral in Eemnes, maar is blij dat hij nu op nieuw terrein uit de voeten mag. De herder heeft al wel ervaring met schapen op de hei. Gert heeft zelf geen tijd om hele dagen op de Stroese Heide te lopen, ook omdat hij andere, kleine projecten op zijn bord heeft. ,,Hier bij Stroe moet je echt acht uur per dag lopen. Naast Willo zijn Jeroen, Wim, Pim en Arend hier ook inzetbaar.”

De nieuwe kudde schapen bij Stroe is samengesteld uit Schoonebekers uit Warnsveld en Veluwse Heideschapen uit Ede. ,,Het is de bedoeling dat dit alleen Veluwse Heideschapen worden, maar we moesten nu ineens driehonderd dieren ergens vandaan toveren. Daarom is het vooralsnog een mix geworden.”

PIJPENSTROOTJE SBB zet de kudde in voor het verjongen van de hei en het tegengaan van gras en andere ongewenste begroeiing. ,,Ze eten van alles, maar vooral het gras tussen de heide, zoals Bochtige Smele en het Pijpenstrootje. Je kunt ze soms ook dwingen om andere soorten te eten, zoals jonge boompjes. Schapen lopen de grond open, zodat er nieuwe heideplantjes kunnen groeien. De prunus willen we ook weg hebben. Dat gaan we ook handmatig doen met medewerkers van een zorgboerderij.”

’s Nachts staan de schapen in een nachtverblijf. Oranje netten met stroom erop houden de dieren veilig bij elkaar. Niet in een schaapskooi, ook al hebben veel mensen de wens dat die nog een keer gebouwd wordt. ,,Het is wel afwachten hoe het gaat bevallen. We gaan dit drie jaar doen en hebben een optie voor nog eens drie jaar. Dan ben je zes jaar verder. Als dan bij iedereen de neus nog dezelfde kant op staat, heb je kans dat er misschien een kooi kan komen”, vermoedt Gert.

De communicatie met diverse partijen verloopt goed. Zo spreekt hij ook regelmatig met de boswachter ecologie, om het door te geven als een herder bijzondere flora en fauna tegen het lijf loopt. ,,Zo vonden we pas nog een nestje nachtzwaluwen. Dat ontzien we dan met de kudde, zodat de schapen de boel niet ondersteboven lopen. En er is een gebiedje waar veel adders zitten. Een adder kan een schaap wel bijten, maar dat heb ik nog nooit meegemaakt. Bovendien willen we daar zo min mogelijk in de buurt komen met de kudde.”

WOLF De netten als raster voor het nachtverblijf zijn volgens hem ‘wolf-proof’. Dit moet deze immigrant uit Duitsland ervan weerhouden om de Stroese schapen op het menu te zetten. ,,Het zijn extra hoge netten, waar flink wat stroom op staat. Daarom denk ik dat de wolf er niet inkomt. Verder vind ik het prima dat de wolf ons land binnenkomt. Hij zal geen schapen pakken, want er is in het bos voldoende wild te vangen, zoals wilde zwijnen. Dat is mooi voer voor de wolf”, meent Willo.

Zijn collega Gert heeft een iets andere mening. Hij denkt ook aan ander vee van boeren en mensen die schapen als hobby hebben. ,,Zij hebben niet de mogelijkheid om een hoog raster te plaatsen voor een nachtwei van een paar honderd meter. De wolf kijkt waar hij toe kan slaan en als het niet lukt, gaat hij verderop. Het is afwachten hoe dit gaat uitpakken, want we moeten er wel mee dealen.”

De Stroese Heide is driehonderd hectare groot. Daarom moeten er genoeg schapen lopen om het gebied te kunnen behappen. Willo denkt dat dit wel lukt met driehonderd dieren. Hij neemt ze overal mee naartoe in het gebied dat begrensd wordt door de bosranden, de spoorlijn in het noorden, Kootwijkerbroek en Stroe aan de westkant en Kootwijk aan de oostkant. De heide valt in z'n geheel binnen de grenzen van de gemeente Barneveld. ,,In de bossen mogen we niet komen, want daar hebben we niks te zoeken.”

Het bevalt Willo goed in zijn nieuwe omgeving. ,,In Eemnes heb je meer te maken met grote verplaatsingen en moet je het gras gewoon kort houden. In Stroe heb je meer de ruimte, maar is het beheer van de hei iets complexer.” Hij stipt aan dat de hei door de droogte de laatste twee jaar klappen heeft gehad. Nu ziet hij veel jonge heide opkomen, doordat het de laatste weken flink regende. ,,Als dat zo blijft, komt het wel weer goed.”

GESCHOREN Wandelaars en fietsers mogen van Willo altijd naar de schapen toe en ook zijn honden vinden een aai of knuffel niet vervelend. ,,Bezoekers moeten in principe wel op de paden blijven”, zegt Gert. Half juni dit jaar zijn de schapen geschoren door een groep specialisten uit Polen. Een schaapscheerdersfeest met publiek, zoals in Ede gebruikelijk is, zat er in Stroe nog niet in, uiteraard vanwege de coronacrisis. Gek genoeg verklaart Willo dat de schapen zelf niet eens zo blij zijn wanneer hun vacht eraf gaat. ,,Ze krijgen het er warm van, doordat de wol hen isoleert, ook tegen de hitte. Als ze net geschoren zijn, kunnen ze zelfs verbranden in de zon. Het is wel fijn dat ze dan de parasieten in de wol kwijt zijn. Bovendien krijg je een schaap met een vacht niet zo gemakkelijk uit het water, want dan is hij dubbel zo zwaar.” De wol is van matige kwaliteit en gaat om die reden naar fabrieken in Engeland en China. Het is te hard voor de fabricage van kleding, en wordt het gebruikt voor producten als vloerbedekking. De wol levert niets op. Een klein deel gaat gratis naar particulieren die met de wol spinnen.

Schaapsherder Pim Timmers is intussen ook op de Stroese Heide verschenen. Zijn indrukwekkende postuur heeft niets weg van David, de kleine bijbelse figuur met hetzelfde beroep. ,,Voor mij is het een uit de hand gelopen hobby. De omgeving is hier anders dan de Loonse en Drunense Duinen, waar ik met de kudde een Brabantse zandverstuiving in stand probeer te houden. Hier in Stroe is het een mooi groot, aaneengesloten gebied.”

EXTRA WATER Pim vindt het vooral leuk om met zijn bordercollie Syb in de weer te zijn, een Friese hond van twaalf jaar. ,,Zo’n slimme en actieve hond moet je veel laten doen”, is zijn mening. ,,Doe je dat niet, dan wordt het beest gestoord.” Bovendien wil de Brabander altijd graag buiten zijn. De herders beamen allemaal dat het op de hei in de zomer wel enorm warm kan worden. In dat geval moeten ze voor extra water zorgen, voor de schapen en voor de hond. ,,We slepen rugzakken met water met ons mee. Achter op de auto heb ik een kuip met vijftig liter water. Die zetten we strategisch neer. Want de bordercollie stopt niet, gaat maar door, tot hij erbij neervalt.” Willo merkt op dat oudere bordercollies uit zichzelf hun energie meer doseren en als het ware afbouwen richting pensioen. Bovendien raken ze na verloop van tijd weleens geblesseerd door alle actie.

De drie collega-herders bomen nog even door over hoe ze instructies geven aan hun honden, waar lichte nuances in zitten. Maar één ding is duidelijk: ze zijn in hun sas met de nieuwe kudde schapen die sinds kort op de Stroese Heide graast.