Op de lijst: Groene profeet uit Zeist pleit voor zuiniger leven

ZEIST ‘Deze weg loopt dood.’  Jaap van Gelderen staat als nummer 31 op de gecombineerde lijst van de Piratenpartij - De Groenen. De 77-jarige Zeistenaar wil dat we het roer drastisch omgooien. Geen auto’s meer, ook geen elektrische. Niet meer vliegen en geen overbodige elektronica in huis. Omkeren; terug naar leven met de natuur. Van Gelderen stond bij de waterschapsverkiezingen in maart dit jaar ook op de kandidatenlijst. Toen stemden zo’n tweehonderd mensen op hem.

Van Gelderen is een opvallende verschijning. Een lange, slanke man met sluik, grijs haar en een warme trui. Je pikt hem er zo uit als je de beelden bekijkt van de recente demonstraties van Extinction Rebellion op de A12 en de maandelijkse demonstratie voor klimaatrechtvaardigheid in Utrecht. Om op de snelweg te demonstreren, pakte Van Gelderen de trein, de tekst op het protestbord onzichtbaar dankzij een zelfgemaakte beschermhoes.

,,Ik ben wel eens drijfnat thuisgekomen,’’ vertelt Van Gelderen. ,,Het is een harde waterstraal die de politie gebruikt tegen de demonstranten. Gelukkig heb ik een houten bord bij me. Als je met karton demonstreert, houd je pulp over als het kanon wordt ingezet.’’ Wel raakt hij zijn zorgvuldig beschilderde bord een keer kwijt toen hij met een busje werd afgevoerd. ,,Gelukkig herkenden medestanders mijn bord en hebben ze het aan me terug kunnen geven. Anders ben ik bang dat de politie het zou hebben vernietigd.’’ Vanwege de steun in de Tweede Kamer voor de motie van GroenLinks en D66 om subsidie aan fossiele brandstoffen af te schaffen, stopten de demonstraties van XR op de snelweg bij Den Haag. 

VOOR DOOD LIGGEN

De maandelijkse demonstraties in Utrecht gaan gewoon door: ,,Als het luchtalarm gaat, gaan we voor dood liggen op het stationsplein in Utrecht, ik met mijn bord fier omhoog.’’

Meedoen met internationale demonstraties doet de vriendelijke Zeistenaar niet meer. ,,Bij de Klimaatconferentie van 2015 in Parijs heb ik dat nog wel gedaan en ik heb ook meegedaan met de protesten bij de bruinkoolmijnen in Zuid-Duitsland. Dat laat ik nu over aan anderen, ik beperk me tot Nederland.’’

Met zijn opvallende verschijning, zijn gedrag en zijn manier van leven hoopt hij anderen te inspireren: ,,Op dezelfde voet verdergaan kan echt niet meer.’’ En dat is ook de reden dat hij op de kieslijst staat van de Piratenpartij - De Groenen. ,,Al ben ik veel meer groen dan piraat. Ik ben echt een milieumens, maar kan me goed vinden in de belangrijkste standpunten van de Piratenpartij zoals een transparante overheid, het borgen van de privacy en bestaanszekerheid voor iedereen.’’

Dat zijn partij een zetel in de Kamer behaalt, hoopt hij, maar hij koestert geen enkele illusie. Voor hem geen zetel op het Haagse pluche. ,,Ik doe dit omdat het de enige uitweg biedt aan de mensheid om te overleven. Er moet een nieuwe regering komen, ik hoop dat die iets groener zal zijn.’’

Jaap van Gelderen is geboren in Amsterdam. Zijn ouders verhuisden na enkele omzwervingen naar Zeist waar zijn vader werkte als arts. ,,Ik kom uit een heel vrome familie, het eindtijd-denken is me niet vreemd. In onze familie was het gebruikelijk om na de middelbare school te gaan studeren. Dat was voor mij niet zo, de middelbare school kostte me al moeite genoeg.’’ Van Gelderen volgde een fotovakopleiding en ging aan de slag als reportagefotograaf in Zeist. Hij trouwde met zijn Anne Marie, ze openden een fotostudio waar het echtpaar boven woonde. Hij maakte graag verre reizen. ,,Met mijn vader ben ik drie maanden op reis geweest met ons kevertje en zijn tentje. Kort daarna, in mei 1971, overleed de goede man. Kanker.’’ Het emotioneert hem nog steeds. ,,Precies tien jaar later, in mei 1981, kreeg ik mijn eerste psychose.’’ De psychiatrische problematiek was er de oorzaak van dat Van Gelderen zijn fotostudio moest sluiten en zijn werk als reportagefotograaf opgaf. Na een intensieve periode van vijftien jaar vol behandelingen richtte Van Gelderen zich op milieubescherming en maakte hij graag mooie reizen met zijn vrouw. 

,,Veertig jaar geleden ben ik gestopt met autorijden en sinds tien jaar vliegen we ook niet meer. Deze manier van leven kan gewoon niet meer. Ik verwacht dat er wereldwijd veel mensen zullen overlijden als gevolg van klimaatverandering.’’ Hij leeft zo zuinig mogelijk en gaat niet vaker dan nodig is onder de douche. ,,Wel eet is af en toe nog een stukje vlees. Een vliegreis naar Bali staat gelijk aan twee jaar lang vlees eten. Ik zou het eigenlijk niet moeten doen, maar ik kan het niet laten. In dat opzicht is mijn vrouw sterker dan ik.’’

Dat er overal bossen plaats maken voor wegen maakt hem heel wanhopig. En dat elektrische auto’s een verbetering zijn, gelooft hij niet. ,,Denk aan de mijnen waar lithium en kobalt wordt gedolven en het onevenredig grote beslag dat auto’s leggen op de publieke ruimte. Elektrisch rijden voor het milieu is een gotspe. De oplossing zit hem in een fijnmazig openbaar vervoersnetwerk.’’

GEEN SMARTPHONE

De groene activist pleit ook voor het drastisch verminderen van het gebruik van elektronica. ,,Computers vreten energie, datacenters hebben steeds meer stroom nodig en nu is er ook kunstmatige intelligentie, kwantum computers. Ik geloof niet dat het de mens gelukkiger maakt.’’ Een smartphone heeft -ie niet. ,,Wij gaan niet mee in dat jachtige bestaan.’’

Met zijn politieke betrokkenheid wil hij mensen waarschuwen. ,,Ik zie mezelf als een profeet; de wereld moet bekeren, we moeten gewoon terug.’’ De verkiezingen op 22 november vindt hij spannend. Wordt zijn boodschap gehoord? ,,We moeten zuiniger zijn. Geen windmolens en zonneparken, maar drastisch minder energie gebruiken. De houdbaarheid van de huidige beschaving is bereikt, we moeten terug, want deze weg loopt dood.’’